دانش های زبانی و ادبی درس دوم(چشمه ی معرفت)

دانش های زبانی و ادبی درس دوم(چشمه ی معرفت)

نکته اول : اقسام جمله

۱- جمله ی خبری : جمله ای است که از کاری خبر می دهد. مانند :

او محبوب همه ی مسلمانان جهان و مایه ی افتخار ایران بود.

* علامت نگارشی جمله ی خبری « .» است.

۲- جمله ی پرسشی : جمله ای است که درباره ی یک عمل یا واقعیت ٬ سوال می کند . مانند :

چه کسی با من حرف می زد ؟

جمله ی پرسشی به دو صورت می آید :

الف ) همراه با نشانه های پرسشی « آیا » ٬ « چگونه » ٬ « چرا » ٬ « مگر » ٬ « کدام » و

« هیچ » . مانند :

آیا غذا خوردی؟

ب) بدون نشانه های پرسشی ( پرسشی غیر مستقیم ) . مانند :

غذا خوردی؟

در این جمله ها ٬ از طریق تغییر لحن و آهنگ ٬ متوجه می شویم که چمله پرسشی است.

* علامت نگارشی پایان جمله ی پرسشی ٬ «؟» است.

۳- جمله ی امری : جمله ای که در آن مفهوم فرمان ٬ دستور ٬ خواهش ٬ توصیه ٬ نهی و باز داشتن وجود داشته باشد . مانند :

لطفا سر جایتان بنشینید .

* علامت نگارشی پایان جمله ی امری ٬ «.» است.

بهتر یاد بگیریم

* فعل امر دو ساخت دارد :

۱- دوم شخص مفرد که بدون شناسه است. مانند : برو ٬ بخوان ٬ بنشین و ...

گاهی در شعر یا نثر ٬ نشانه ی «ب» از اول فعل امر برداشته می شود. مانند :

رو که در خانه ی خود بسته ایم.

برو : فعل امر

۲- دوم شخص جمع . مانند : بروید ٬ بخوانید ٬ بنشینید و ...

۴- جمله ی عاطفی : جمله ای است که یکی از عواطف انسان مانند : آرزو ٬ تاسف ٬ تعجب ٬ امید ٬ نفرین ٬ دعا و ... را بیان می کند. مانند :

عجب روزگار دل انگیزی! ( بیان تعجب )

ای کاش به هدف برسیم ! ( بیان آرزو )

* علامت نگارشی پایان جمله ی عاطفی ٬ « ! » است.

نکته ی دوم : تشبیه

مانند کردن چیزی است به چیز دیگر . مانند :

برگ درختان سبز در نظر هوشیار / آینه ی راز هاست.

در مثال بالا ٬ برگ درختان سبز به آینه ی راز ٬ تشبیه (مانند) شده است .

توجه :

هر تشبیه از چهار جز‌‌ء تشکیل شده است:

الف ) طرف اول (مشبه) : کلمه ای است که آن را تشبیه می کنیم .مانند :

برگ درختان سبز در مثال بالا

ب ) طرف دوم (مشبه به ) : کلمه ای است که طرف اول را به آن تشبیه می کنیم . مانند :

آینه ی راز ها در مثال بالا

نکته : به طرف اول و دوم ٬ اجزای اصلی تشبیه می گویند که در جمله حذف نمی شوند.

ج ) ادات تشبیه : کلمه هایی هستند که طرف اول و دوم را به هم پیوند می دهند.

د ) وجه شبه : ویژگی مشترک میان طرف اول و طرف دوم است.

نکته : به ادات تشبیه و وجه شبه ٬ اجزای فرعی تشبیه می گویند ٬ یعنی قابل حذف هستند.

به مثال زیر توجه کنید :

پیراهنش مانند برف سفید است.د

در مثال بالا تمام اجزای اصلی و فرعی تشبیه باهم به کار رفته اند :

پیراهنش : مشبه

مانند : ادات تشبیه

برف : مشبه به

سفید : وجه شبه

نکته : گاهی ادات تشبیه و وجه شبه ٬ باهم حذف می شوند و طرف اول و طرف دوم با کسره به هم پیوند داده می شوند . اصطلاحاْ به این تشبیه ٬ اضافه ی تشبیهی می گویند.مانند :

همه از باران رحمت خداوند ٬ بهره مند می شوند.

در مثال بالا ٬ رحمت  به باران  مانند شده است که به باران رحمت اضافه ی تشبیهی می گویند.         طرف اول   طرف دوم